Algemeen
Bij de besprekingen die hebben geleid tot het Verdrag van 17 juni 2008 tot Instelling van de Benelux Unie werd de balans opgemaakt van vijftig jaar Beneluxwerking in het licht van de voortschrijdende Europese integratie.
Meer bepaald rees de vraag of de Benelux er inderdaad in geslaagd was de ambities waar te maken die ter zake waren geformuleerd tijdens de bespreking van het Verdrag van 3 februari 1958 tot Instelling van de Benelux Economische Unie (zie hierna : Historiek).
Vijftig jaar na het sluiten van dat verdrag kon inderdaad worden vastgesteld dat de oorspronkelijke doelstellingen van de Benelux Economische Unie in grote mate werden ingehaald door de voortschrijdende Europese integratie.
Terzelfdertijd bleek dat er parallel met de voortschrijdende Europese integratie steeds ruimte bleef voor initiatieven die daarop vooruitliepen en dat de Benelux daarbij een prominente rol speelde en bleef spelen.
Er kan onder andere worden verwezen naar
- het Beneluxverdrag inzake warenmerken (1962),
- de Beneluxovereenkomst betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorvoertuigen (1966),
- het Verdrag betreffende de instelling en het statuut van een Benelux-Gerechtshof (1965),
- het Beneluxverdrag inzake tekeningen en modellen (1966),
- de Overeenkomst inzake de administratieve en strafrechtelijke samenwerking op het gebied van de regelingen die verband houden met de verwezenlijking van de doelstellingen van de Benelux Economische Unie (1969),
- de Beneluxovereenkomst betreffende de uitoefening van de advocatuur (1968),
- de Beneluxovereenkomst op het gebied van de jacht en de vogelbescherming (1970),
- het Beneluxverdrag aangaande de uitlevering en de rechtshulp in strafzaken (1962),
- de Beneluxovereenkomst houdende eenvormige wat betreffende de dwangsom (1973).
Sommige van deze initiatieven dienen thans geen doel meer omdat de betrokken aangelegenheid inmiddels integraal wordt geregeld op het niveau van de Europese Unie, andere daarentegen behouden hun volle belang.
Men moet ook vaststellen dat de Benelux bij zijn initiatieven die vooruitliepen op de voortschrijdende Europese integratie al relatief snel het strikte kader van de economische integratie had verlaten.
Daarnaast hebben de Beneluxlanden de laatste jaren, al dan niet samen met een beperkt aantal Europese landen, initiatieven genomen die vooruitliepen of –lopen op de Europese integratie in brede zin.
Men kan terzake verwijzen naar het Akkoord van Schengen (1985), maar ook, meer recent of actueel, naar aangelegenheden als
- Benelux-Politieverdrag 23 juli 2018 – meer informatie-uitwisseling en biedt nieuwe mogelijkheden met betrekking tot grensoverschrijdend optreden en achtervolging,
- Euro Controle Route,
- het Pentalateraal Energie-overleg,
- het grensoverschrijdend spoedeisend ambulanceverkeer,
- de automatisch generieke niveau-erkenning van diploma’s hoger onderwijs,
- het Beneluxverdrag inzake intellectuele eigendom (2005),
- de beschikking van het Benelux Comité van Ministers betreffende het grensoverschrijdend vervoer van containers van maximaal 45 voet op het grondgebied van de Benelux-landen (2014)
- de Benelux-aanbeveling over een nauwere grensoverschrijdende samenwerking tussen de drie landen in het kader van de bestrijding van sociale dumping (23 september 2015).
De voortrekkersrol die de Benelux gespeeld heeft in de Europese Unie en de mogelijkheid die rol te blijven vervullen, worden blijvend erkend in de Europese verdragen.
Zoals destijds het Verdrag van Rome van 25 maart 1957 tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (zie hierna, de Beneluxsamenwerking), bepaalt artikel 350 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie [zoals vastgesteld door het Verdrag van Lissabon (2007)] dat de bepalingen van de Europese verdragen geen beletsel vormen voor het bestaan en de voltooiing van de Benelux Unie voor zover de doelstellingen ervan niet bereikt zijn door toepassing van deze verdragen.
Dit betekent dat de Beneluxlanden binnen de Europese Unie op een intensievere manier kunnen samenwerken waardoor de Benelux als voortrekker voor verdere Europese integratie kan fungeren.
Het Beneluxparlement
Veel van de hiervoor vermelde verwezenlijkingen van de Beneluxsamenwerking zijn tot stand gekomen op initiatief van het Beneluxparlement of met zijn volle medewerking.
Andere actuele thema’s die door het Beneluxparlement aan de orde worden gesteld zijn onder andere de afschaffing van de roamingkosten binnen de Benelux, de sociale fraude en de tewerkstelling (detachering) van vreemde arbeiders, de erkenning van diploma’s van het niet-hoger onderwijs, patiëntenmobiliteit, de bejegening van slachtoffers van mensenhandel, elektrische voertuigen, …